Το τζάκι είναι δομή κατασκευασμένη από τούβλα, πέτρα ή μέταλλο σχεδιασμένη για να καίγονται ξύλα. Τα τζάκια χρησιμοποιούνται και για να δημιουργήσουν χαλαρωτική ατμόσφαιρα σε συνδυασμό με τη θέρμανση ενός δωματίου. Τα μοντέρνα τζάκια έχουν μεταβλητή απόδοση θερμότητας, ανάλογα με την πολυπλοκότητα του σχεδιασμού.
Ιστορικά είχαν χρησιμοποιηθεί για τη θέρμανση μιας κατοικίας, το μαγείρεμα και τη θέρμανση του νερού για το πλυντήριο και για άλλες οικιακές χρήσεις. Ένα τζάκι μπορεί να έχει: μια εστία, μία καμινάδα, για τη διοχέτευση του καπνού και μια σχάρα, για να πέφτουν οι στάχτες.
Το τζάκι αποτελεί ένα πολύ δυναμικό στοιχείο του χώρου, για αυτό είναι αναγκαίο να εντάσσεται αρμονικά στον γενικότερο σχεδιασμό της διακόσμησης του κάθε δωματίου, έτσι ώστε να εντυπωσιάζει ακόμα και όταν δεν είναι αναμμένο.
Ένα τζάκι αποτελείται από τα εξής βασικά στοιχεία:
• την εστία, ο χώρος μέσα στον οποίο γίνεται η χημική αντίδραση που λέγεται καύση του ξύλου
• την καμινάδα, σύστημα απαγωγής των καυσαερίων από το θάλαμο καύσης
• την επένδυση, το εξωτερικό περίβλημα της εστίας, το οποίο μπορεί να κατασκευασθεί από οποιοδήποτε υλικό και σε οποιοδήποτε σχέδιο και τεχνοτροπία
Στην αγορά κυκλοφορούν διάφορα είδη τζακιών που λειτουργούν παράλληλα ως πηγή ηρεμίας και χαλάρωσης αλλά και ως μέσο κεντρικής θέρμανσης:
• Το παραδοσιακό τζάκι με εστία από πυρότουβλο (κτιστό τζάκι) είναι η πιο διαδεδομένη και διαχρονική μορφή, αρκετά οικονομικό στην κατασκευή του αλλά με πολύ χαμηλό ποσοστό απόδοσης.
• Το τζάκι με εστία από μαντέμι (χυτοσίδηρο) έχει ανοικτή εστία και αντέχει πολύ υψηλότερες θερμοκρασίες. Ορισμένες έχουν διπλή πλάτη, μια εσωτερική από μαντέμι και την εξωτερική από πυρίμαχο υλικό, ανάμεσα στις οποίες κυκλοφορεί ο αέρας, γεγονός που βελτιώνει την απόδοσή τους.
• Το ενεργειακό τζάκι με εστία κλειστού τύπου κατασκευάζεται από λαμαρίνα ή μαντέμι. Οι ενεργειακές εστίες είναι θερμοδυναμικές (αερόθερμες) και ζεσταίνουν τεράστιους χώρος, λειτουργώντας ως κεντρική θέρμανση. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν για θέρμανση ολόκληρου του σπιτιού καθώς, εκτός της ακτινοβολίας, κυκλοφορούν υποχρεωτικά ζεστό αέρα ο οποίος εξέρχεται είτε με φυσική ή με βεβιασμένη κυκλοφορία με δυνατότητα διανομής αυτού του ζεστού αέρα σε όλο το σπίτι. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω ενός συστήματος αεραγωγών εγκατεστημένων στο ταβάνι των χώρων. Η εστία διαθέτει υαλοκεραμικό κρύσταλλο για να κλείνει φτάνοντας θερμαντική απόδοση της τάξης του 60-75% με καύση 3-4 φορές λιγότερων ξύλων από όταν είναι ανοιχτές (το ποσοστό απόδοσης όταν η πόρτα είναι ανοιχτή είναι 30 – 35%).
• Ένθετες εστίες ή κασέτες είναι ειδικά κατασκευασμένες εστίες οι οποίες τοποθετούνται σε υπάρχοντα ανοικτά τζάκια μετατρέποντάς τα σε ενεργειακά.
• Οι θερμικές εστίες (τζάκια καλοριφέρ) ζεσταίνουν αποτελεσματικά και κάνουν οικονομία στο κόστος θέρμανσης. Είναι ιδανικές για θέρμανση και παραγωγή ζεστού νερού προς χρήση, κατασκευασμένες από ατσάλι μεγάλου πάχους και μαγκάλι από μαντέμι. Οι θερμικές εστίες έχουν άριστη θερμαντική απόδοση υπερβαίνοντας το 80%) και είναι μελετημένες ακριβώς για την καύση του ξύλου με τρόπο οικολογικό και οικονομικό. Το ζεστό νερό αποστέλλεται ταχύτατα με τη βοήθεια αντλιών στην εγκατάσταση θέρμανσης.
• Τα ηλεκτρικά τζάκια που λειτουργούν με ηλεκτρική αντίσταση, δεν απαιτούν καμινάδα, ενώ τα ξύλα που καίγονται είναι καθαρά διακοσμητικά, εκλύοντας ζέστη ανάλογη ενός αερόθερμου. Τα ηλεκτρικά τζάκια τοποθετούνται εύκολα παντού στο δάπεδο ή στον τοίχο και το μόνο που χρειάζονται είναι μία πρίζα και το πάτημα ενός κουμπιού για να ανοίξει. Ένα ηλεκτρικό τζάκι έχει απόδοση 100%. Δεν δημιουργεί διοξείδιο του άνθρακα και επιβλαβή σωματίδια στην τοπική κοινωνία όπως με τα ξύλα ή το υγραέριο και κατά συνέπεια δεν συμβάλει στο φαινόμενο του θερμοκηπίου.